Begraven op Schokland

Schokland was een eilandje van nog geen 4 kilometer lang en de afstand tussen beide zijden op het  breedste punt telde slechts 500 meters. Maar het was ook een heel Nederlands eilandje, dat met  slechts 650 bewoners toch nog twee geloofsrichtingen herbergde. Het roomse en het protestantse. Als een kussen waarop twee geloven sliepen, om eens een oud gezegde aan te halen en om het af te maken: misschien sliep daar de duivel wel tussen en waren het Bijbelse plagen, de overstromingen die het eiland in toenemende mate teisterden en afkalfden. Zodanig dat het eiland met zijn roomse én protestantse bevolking in 1850 moest worden ontruimd, vanwege de gevaren die daardoor ontstonden.

Rooms of protestant, ook voor de Schokkers van vòòr 1850 was hun verblijf op dit kleine stukje aarde tijdelijk en dus moest er begraven worden op Schokland.
De protestanten gebruikten hiervoor hun middeleeuwse kerkje op de Zuidpunt van het eiland, de ‘kerk van Ens’,  nabij de vuurtoren. In de 18e eeuw werd deze kerk gesloten, omdat er een nieuwe werd geopend op de Middelbuurt. Degene die nu nog op het museumterrein te zien is. Die van Ens raakte in verval, maar bleef haar functie als begraafplaats behouden.

In 1940 bracht de Duitse bezetter zijn rassenleer mee naar de Nederlandse universiteiten en werd een groot deel van de hier begraven Schokkers opgegraven en naar de Universiteit van Amsterdam gebracht. Voor een wetenschappelijk onderzoek naar ‘oude raskenmerken’. Die hoopten ze aan te treffen in de beenderen van de oude Schokkers, omdat zij eilandbewoners waren, die daar betrekkelijk geïsoleerd leefden, waardoor er weinig ‘vermenging’ met andere rassen werd verwacht . Een onderzoek dat uiteindelijk geen nieuwe inzichten heeft opgeleverd.

De stoffelijke resten zijn na de oorlog bewaard gebleven in het Academisch Medisch Centrum in Amsterdam en door toedoen van de Schokkervereniging in fasen teruggekeerd naar Schokland om daar herbegraven te worden. Op 7 mei 2003 zijn de laatste resten begraven in de gerestaureerde kerk op de Zuidpunt van Schokland in bijzijn van de toenmalige staatssecretaris van OC&W.

De kerk van Ens is overigens niet in zijn geheel gerestaureerd. Alleen de fundering is hersteld en de muren van de kerk zijn voor een deel met authentieke stenen opnieuw opgetrokken. Tevens zijn er nieuwe grafkelders geplaatst om de teruggekeerde beenderen in te  begraven.

Aan de noordkant van het eiland ligt Emmeloord. De grote haven van Schokland en naamgever van het verderop gelegen hedendaagse stadje in de noordoostpolder.

Op Emmeloord woonden de katholieken. Zij gingen naar de Sint Michaelkerk, die stond bij de plek waar nu de lichtwachterswoning staat. En na hun dood werden zij daar in de terp begraven.

De kerk werd afgebroken na de ontruiming van 1850, maar de stoffelijke resten van de Schokkers die daar begraven waren bleven er liggen. In een begraafplaats die niet als zodanig werd aangegeven of was afgezet met een hek.

Lange tijd was het niet meer dan een hobbelig veldje naast de lichtwachterswoning, waar bezoekers overheen liepen zonder te weten dat ze zich op een grafveld bevonden.

Uiteindelijk is het in 2007 gelukt, vooral dankzij de inspanningen van Bruno Klappe, schrijver van het boek ‘Verhalen van Schokland’, om rond dit grafveld een omheining te krijgen.

Het is geen hek geworden, maar een monument. Een stalen hekwerk met daarop de namen van een aantal Schokkers dat daar begraven ligt. Het staat in een schelpenpad, dat de namen in schaduwen reflecteert als de zon schijnt. Een kunstwerk van de Amsterdamse kunstenaars Annet Bult en Marianne Meinema, respectievelijk een landschapskunstenaar en een vormgever, die voor dit project bij gelegenheid hebben samengewerkt.

http://www.schoklanddoordeeeuwenheen.nl/kerkhof-emmeloord.htm

http://www.schokkervereniging.nl/index.php/2013-12-10-13-20-16/herbegrafenis-2003

http://dodenakkers.nl/begraafplaatsen/flevoland/712-schokland-de-protestantse-en-de-rooms-katholieke-begraafplaatsen-op-het-voormalige-eiland.html

https://schokland.nl/