Belgisch monument, Amersfoort
15 november 2014
Dit jaar is het honderd jaar geleden dat in 1914 de eerste wereldoorlog begon. De wereld om ons heen en met name onze zuiderburen zijn druk bezig deze eerste grote – ‘moderne oorlog’ genoemde – massaslachting en al zijn gruwelijkheden te herdenken.
In Nederland kíjken we slechts naar al die herdenkingen. We sturen wat hooggeplaatste afgevaardigden, maar we blijven neutraal. Zo neutraal als we toen ook waren en waardoor oorlogshandelingen ons bespaard gebleven zijn.
Zeker, die oorlog heeft de Nederlandse bevolking destijds armoede en crisis opgeleverd. Maar de neutraliteit heeft sommige Nederlanders ook geen windeieren gelegd, omdat we met alle strijdende partijen handel konden drijven. En de Duitse economie – en daarmee de Duitse oorlogsmachine – heeft zelfs sterk geprofiteerd van de Nederlandse neutraliteit. Doordat de Rijnmond – Rotterdam – op neutraal Nederlands gebied lag, kon de handel met en daarmee de doorvoer naar Duitsland over de Rijn gewoon doorgang vinden.
De Nederlandse overheid trad dan ook hard op tegen iedere uiting of handeling die de Nederlandse neutraliteit in gevaar kon brengen……een houding die ons in die jaren zeker niet alleen vrienden heeft opgeleverd.
Desondanks is het Belgisch monument een dankbetuiging; een gedenkteken, door de Belgische overheid geschonken aan de gemeente Amersfoort. Als dank voor de opvang van de Belgische vluchtelingen tijdens WO l.
Een geschiedenis met ironie, maar een wrange ironie, zoals zo vaak in dit soort geschiedenissen. Na de Duitse inval in België, in augustus 1914, werden alle Duitssprekenden, maar ook Nederlanders door de Belgen hun land uitgejaagd, o.a. de Nederlandse grens over. De haat tegen de Nederlanders was groot in België, omdat ons land geen partij wilde kiezen in het wrede onrecht dat de Belgen werd aangedaan door de Duitse inval. Enkele maanden later, rond de val van Antwerpen in oktober 1914, zochten veel Belgen zèlf een veilig heenkomen over de Nederlandse grens tegen de Duitse agressie.
Nederland was arm, de opvangcapaciteit beperkt en het Nederlandse volk zat niet op vluchtelingen te wachten – toen al niet. De omstandigheden waaronder de Belgen – veelal militairen – werden opgevangen waren mensonterend slecht en leidden tot een opstand in kamp Zeist, in december 1914, waarbij acht doden en vele gewonden vielen. Daarna werden vanuit de Nederlandse overheid de opvang en de kampen gereorganiseerd en gehumaniseerd.
Het Belgenmonument, zoals het ook genoemd wordt, is een levendig monument: veel buurtbewoners maken er hun dagelijkse wandelingetje, het is een spannende speelplaats voor kinderen en wielerfanaten maken er hun hoogtemeters. Het monument ligt dan ook op een ‘colletje’ van 45 meter boven N.A.P.
Midden in het leven staat het en hoewel de aanleiding voor dit monument verschrikkelijk was, gaat het leven eromheen gewoon door. Zoals een goed monument betaamt te doen straalt het optimisme uit en leidt het je niet af in je dagelijkse activiteiten met beelden over de vreselijke geschiedenis waaruit het voortkomt. Hooguit dringt zich af en toe het besef op dat een welvarend en vreedzaam dagelijks leven niet altijd vanzelfsprekend is……..en welvarend kun je de wijk noemen, die aan de rand van het monument gebouwd is.
Vanaf de herdenkingsmuur is de gehele opzet van het monument goed te zien. Het beslaat de muur die met de ontworpen tuin een zichtlijn trekt naar het hoofdgebouw. Hoofdarchitect was de Belg Huib Hoschte, die zijn inspiratie vooral haalde uit de baksteenarchitectuur van de Amsterdamse School.
Mede-architecten kwamen uit België, Zwitserland en Nederland. De Belg Louis van der Swaelmen zorgde met zijn tuinontwerp voor de inpassing van het monument in het landschap van de toen nog kale Amersfoortse berg.
De werkzaamheden werden uitgevoerd door geïnterneerde Belgische soldaten (één van de verbeelde allegorieën op het hoofdgebouw heet dan ook ‘Opbeuring door arbeid’) tussen 1917 en 1919. De bouw werd dus al opgestart, terwijl de oorlog zich nog in alle hevigheid afspeelde in België.
Detail van het hoofdgebouw aan de voorzijde. Beeltenis van de vredesengel ‘Pax’; die had toen nog veel werk te verrichten.
In 1919, een jaar voordat – ironie nr. 2 – op een steenworp afstand van het monument, in Doorn, de gevluchte Duitse keizer Wilhelm zich zou vestigen, was het monument klaar. Het kon echter nog niet overgedragen worden, omdat de relatie tussen de Belgische en Nederlandse regering zwaar onder druk stond. Pas eind 1938, de tweede wereldoorlog stond alweer voor de deur, werd het monument officieel onthuld door de toenmalige koning Leopold lll van België en koningin Wilhelmina van Nederland.
Nederland kijkt toe bij alle herdenkingen, maar besteedt in zijn musea wel degelijk aandacht aan de gevolgen die de eerste wereldoorlog had voor de Nederlandse samenleving.
Bijvoorbeeld in het Amersfoortse museum Flehite met de tentoonstelling ‘Belgen op de vlucht’ en Huis Doorn over Nederland ‘Tussen twee vuren’.
Sombere foto,s met de perfecte bewolking.Helaas is er
weinig nieuws in het verslag.Daar mee bedoel ik
dat alles nu ook om economische belangen gaat
en toch handel drijft ondanks ……vul maar, in zee gaan
Pax de vredesengel mag wel eens hard aan de slag
gaan ,want ze bakt er niks van,zonder in geloofs
discusie,s te belanden
Mooi intersant verslag wat weer tot nadenken zet.
vooral onze vanzelf sprekende vrijheid
gr Jeff
Somber was niet mijn insteek om deze foto’s te maken, maar ik denk dat die zware rode bakstenen ook wel een beetje drukken op het gemoed. Daarbij heeft zw/w nu eenmaal mijn voorkeur bij dit soort platen, zeker als een laagstaande zon je belichtingsmogelijkheden beperkt.
De informatie over het monument heb ik achteraf vergaard. Ik was erheen gegaan uit nieuwsgierigheid, gewekt door borden in de omgeving: Belgenmonument…..wat moest ik me daar bij voorstellen? En toen ik in Amersfoort was, een week later, en de borden over de tentoonstelling zag viel alles op zijn plaats.
Blijf het een leuke methode vinden: eerst komen de platen tamelijk willekeurig tot stand en die bepalen waarover ik blog.
En die Pax, tja, langzamerhand eens laten omscholen?
Dank voor je reactie Jeff!!
Pingback: Huis Doorn - De wereld in pixels....