Bossen der onverzettelijken – Het Verscholen Dorp

Het ‘Verscholen Dorp’. Een plek in de bossen tussen Vierhouten en Nunspeet waar in de loop van de oorlogsjaren 1943 en 1944 ongeveer honderd onderduikers in ondergrondse hutten verbleven om uit handen van de Duitse bezetter te blijven. Langs het stoffige zandpad naar ‘Het verscholen Dorp’ aan de Pas-Opweg  staan verschillende monumenten om ons eraan te herinneren wat zich hier tijdens de Duitse bezetting heeft afgespeeld.

Voor de toegang naar het perceel, waar een deel van het  ‘Verscholen dorp’ is nagebouwd, staat bovenstaande gedicht van de joodse dichter en kinderboekenschrijfster Ida Vos (1931 – 2006). Als kind groeide ze op in Rotterdam en maakte het bombardement in mei 1940 mee. En omdat ze een joods meisje was, bracht ze een groot deel van de oorlogsjaren door op verschillende onderduikadressen in Nederland. In het verscholen dorp is ze niet geweest, maar er is waarschijnlijk geen andere Nederlandse schrijver die beter de emoties kan verwoorden die bij oorlog en onderduik passen, dan Ida Vos.

Bij de parkeerplaats staat een gedenksteen, opgedragen aan al degenen die hebben meegewerkt aan de mogelijkheid om hier vluchtelingen te laten onderduiken. En “…in het bijzonder Tante Cor en Opa Bakker.” Zij waren het die dagelijks hun leven waagden en per fiets de onderduikers voorzagen van eerste levensbehoeften, kinderspeelgoed en boeken.

De eerste hutten werden gebouwd in februari 1943 op initiatief van de Vierhoutense jurist Vom Baumhauser. Hoe veelzeggend kan een naam zijn? Het aantal onderduikers op de Veluwe nam toe in die jaren en het werd steeds gevaarlijker om ze te verbergen in het dorp of in de omliggende  villa’s, dus werd uitgeweken naar de Soerelse bossen tussen Nunspeet en Vierhouten.

In de loop van de jaren heeft het ‘dorp’ onderdak geboden aan verzetsstrijders, joden, jongens en mannen op de vlucht voor de arbeidsinzet, een Duitse deserteur, geallieerde piloten en als bekendste naam: de Nederlandse schrijver Godfried Bomans.

Verdeeld over vier ‘bosvakken’ werden negen boshutten met voorzieningen gebouwd.

In oktober 1944 ging het mis. Het dorp werd ontdekt door twee op wild jagende SS’ers. Zij waren gealarmeerd door geluiden van bosarbeid in het gebied, als het zagen van hout en het kappen van bomen. 86 mensen verbleven op dat moment in het ‘dorp’.

De SS’ers gingen versterking halen en bij terugkeer in het dorp waren de meeste onderduikers al op de vlucht geslagen, maar voor acht van hen liep het toch verkeerd af. Drie werden er op de vlucht doodgeschoten, twee geëxecuteerd onderaan de Paasheuvel en drie – waaronder een jongetje van zes – werden liggend in een vers gegraven ‘graf’ gefusilleerd  op 31 oktober 1944.

Een gruwelijke geschiedenis, die dankzij de stichting Het Verscholen Dorp nooit vergeten zal worden. Lees meer over die geschiedenis op hun website http://www.verscholendorp.eu/nl-nl/
Een website in wederopbouw helaas, nadat hij door vernielzuchtige hackers was platgelegd.

Naschrift 24-2-2020. Een opmerkzame lezer wees mij erop dat de hierbovengenoemde link niet meer werkt. De nieuwe website van de stichting is te vinden onder de link

https://www.verscholendorpvierhouten.nl/