Proloog

De Spookrijder

Nabij een Veluws kasteel waarover géén spookverhalen de ronde doen, spotte ik deze trekker. Eén met een duistere kant als je goed kijkt: zijn bestuurder. De plaat is goed belicht, maar aan het stuur zit een onherkenbare, sinistere schaduw….. Toen ik de foto nam en even blind was in mijn zoeker door het inklappen van de spiegel, liep er een akelige rilling over mijn rug en stond het kippenvel op mijn armen…..hier was iets mis, dacht ik….het zal toch niet één van de gedaanten van Joost zijn …of Beëlzebub, …of hoe je het Kwaad ook wilt noemen …..die hier een trekker bestuurt?

Waarom ook zou de onderwereld zich alleen manifesteren in kastelen en luxe buitenplaatsen? Kijk eens naar de mogelijkheden die agrarische landerijen bieden om argeloze bezoekers de stuipen op het lijf te jagen…. Daarbij, niet ver van hier stroomt de Hierdense Beek, het thuis van de Barneman….dus…..

Wie is die vriendelijke jongeman die zich laat meevoeren op deze platte kar? Er spreekt geen angst uit zijn ogen, dus hoe vriendelijk zal hij werkelijk zijn? Hij laat zich hier schijnbaar vrijwillig meevoeren. En wie zou dat nou doen, door een schaduw!…..dan moet hij toch een knecht zijn?

Misschien wordt het tijd om u het verhaal van de Barneman te vertellen…….de voorspeller van de Noordelijke stormen……..die vond zijn oorsprong in deze streek, bij de monding van de Hierdense Beek….

De Hierdense Beek

De Hierdense Beek klatert ter hoogte van kasteel de Essenburgh al ruim 15 kilometer gemoedelijk door de Veluwe. Een lieflijk, helder stroompje omgeven met vogelgekwetter en veel en vers groen; een Veluwse pastorale die je geen moment in verband zou brengen met die akelige Barneman.
Barneman, de voorspeller van Noordelijke stormen – stroofwinden zelfs – die de Harderwijkse zeelieden de stuipen op het lijf jaagt, start altijd zijn onheilskonde aan de monding van de Hierdense Beek. Dat zeggen de oude Harderwijkse vissers tenminste….

In Kasteel de Essenburgh zelf heeft men de Barneman nooit gezien. Te deftig en druk waarschijnlijk en wat kan hen een noordelijke storm schelen. Omringd door bomen kan het stormgevaar van alle kanten komen. Johan Coolwagen, de bouwer van dit kasteel, had trouwens wel andere zaken aan zijn hoofd. Hij liet het kasteel bouwen als statussymbool om een plaats binnen de Ridderschap van de Veluwe te verwerven, maar ging uiteindelijk aan de bouwkosten failliet. Hij moest zijn ambitie vaarwel zeggen en zijn kasteel verkopen….wie maalt dan nog om een Barneman?

Uit het water of uit de bomen?

Waar komt hij toch vandaan, die Barneman? Uit het water of uit de bomen? De Hierdense beek is zijn vertrekpunt, de Harderwijker vissers zijn er zeker van! En de voorspellingen waarmee hij de zeelieden de stuipen op het lijf jaagt komen altijd uit. Hij moet die Noorderbuien dus zien aankomen….ziet hij ze dan vanuit de bomen of voelt hij het aan het water…..?

Op de vlucht

Als de Barneman op pad gaat, is er werkelijk geen teken dat op storm wijst. De avondlucht is grijs, de meeuwen cirkelen eentonig krijsend boven de haven en ook de zee klotst in volle rust zijn branding tegen de kustlijn. Maar in de brieventas van de Barneman schuilen onafwendbare duistere onheilen en die snellen hun boodschapper vooruit. Zijn komst jaagt mensen angst aan nog voor hij is waargenomen en ook de dieren zoeken bij zijn naderen een veilig heenkomen.…

De monding

Vanaf hier is het nog een steenworp afstand tot de monding van de Hierdense beek, het vertrekpunt van de Barneman. Beter kunnen we maar achter de hekken blijven, want de lucht is niet langer grijs meer. Vanuit het noorden trekken de wolken op….. steeds dreigender……en waar de huid onbedekt is laat zich de toenemende wind al voelen. De storm zal niet lang op zich laten wachten. De Barneman moet zojuist vertrokken zijn…

De nadering

Stap voor stap en over het water nadert hij vanuit het noorden de oostelijke haven van Harderwijk. De schippers die hem onderweg gezien hebben, proberen nog binnen te lopen. Anderen werpen extra ankers uit, maken hun ankertouw in orde en leggen aan op zee in angstige afwachting van wat komen gaat. En toch heeft niemand de Barneman zelf ooit goed waargenomen. Al wat men van de Barneman weet te beschrijven is het lichtje dat hij op zijn borst draagt, zoals ook de brievenbestellers doen.

Harderwijk

In Harderwijk zoeken vrouwen en kinderen beschutting tegen de storm in de stenen huisjes in het dorp. Hun vrees over het lot van de vaders en zonen die op zee zijn neemt toe. Vooral als de oude vissers beginnen te vertellen over de Barneman. Als die verschijnt, zeggen ze, zal het zóó stormen dat water en wind één worden, je kan het onderscheid niet meer maken. De storm zal het woedende water zóó hard geselen, dat je van achter op het schip het voorste gedeelte niet meer kan zien. En zo groot zijn de Harderwijker schepen ook weer niet. Al wat de zeelui dan nog rest is bidden, ….bidden voor een behouden thuiskomst……

De scheepsknechten

Op de schepen , zowel op zee als in de haven, kruipen de knechts in het vooronder. Ze slapen niet, maar zitten trillend van angst op het bankje naast hun kooi. Hun oren gespitst op ieder geluid dat erop kan duiden dat de Barneman aan dek klautert, want dat doet hij soms. Briesend en snuivend….. als een wild paard, maar dan veel harder en zóó akelig…. Niemand kan dan ook de naam noemen van een knecht die een bezoek van de Barneman aan boord kan navertellen…..

Slot

Maar dan breekt plots de lucht weer open. De wolken verliezen hun dreiging en de zon brengt warmte in de verkilde atmosfeer. Het gevaar van storm is geweken. De knechten komen opgelucht uit het vooronder en beginnen te spelen op hun harmonica….en de vrouwen en kinderen komen aangetrokken door de muziek de straat op en dansen opgelucht en tot laat in de avond op vrolijke zeemansliederen.
En de Barneman……niemand heeft hem gezien of waargenomen. Al meer dan honderd jaar niet. Waarschijnlijk is hij met pensioen gegaan na de inpoldering van de vroegere Zuiderzee en verblijft hij in een verzorgingstehuis in Dronten. Of hij werkt als boerenknecht langs de randen van Hierdense Beek.
Nu de Noorderwinden voor het grootste deel over land naar Harderwijk komen, hebben ze geen grip meer op het water en zijn de gevolgen voor Harderwijk even groot als voor bijvoorbeeld Enschede.
Wat heeft de Barneman dan nog te verkondigen?