Het verborgen verleden van Haren (Ems)

De geschiedenis van Haren (Ems) voert al terug tot ergens in de achtste eeuw na Christus, toen de plaats vermeld werd in het register van de abdij Corvey, gelegen in de omgeving van Höxler, Noordrijn Westfalen. Een lange en rijke geschiedenis, waarvan een klein deel uit de naoorlogse periode bewust onbelicht bleef, omdat de inwoners het liever wilden vergeten.

Haren werd  in 1945 bevrijd, of bezet, het is maar hoe je ernaar kijkt, door de 1e pantserdivisie van de Poolse generaal Stanislav Maczek. Ook de bevrijder van o.a. Breda, Drenthe en oost-Groningen. Tot de Poolse tanks het dorp binnen rolden was Haren betrekkelijk rustig en ongeschonden door de oorlogsjaren heen gekomen. Voor veel Harenaren speelde de oorlog zich ver van hun bed af en begon die eigenlijk pas, toen die net was afgelopen en de Poolse bezettingsmacht in hun dorp arriveerde, zo zeiden ze later. 

Het Emsland raakte overspoeld met Polen in 1945. Duizenden Poolse soldaten die geen strijd meer hoefden te leveren, voormalige krijgsgevangenen en overlevenden uit de concentratiekampen, ook allen Polen, zwierven na de Duitse capitulatie ontheemd rond in het Emsland, omdat ze niet terug konden naar hun door de USSR bezette vaderland. DP’s (displaced persons) werden ze genoemd door de Britten. ‘Dipisi’s’ maakten de Polen daar zelf van. 

Het Britse gezag, waaronder de Poolse bezettingsmacht viel, kwam met een oplossing om de duizenden Poolse DP’s te huisvesten. De rond drieduizend inwoners van Haren moesten hun huizen verlaten, werden in de omliggende gemeenten ondergebracht en mochten onder geen beding meer terugkeren in Haren. Die huizen kwamen vrij voor de Dipisi’s en Haren werd omgedoopt in Lwów, de naam van de Poolse plaats waar ooit generaal Maczek opgroeide. Later werd het Maczków, genoemd naar de generaal zelf, omdat het gebruik van een bestaande naam van een Poolse gemeente door de Russische bezetters in het oosten als een provocatie opgevat zou kunnen worden.

Toen Lwów Maczków werd was het al volledig een Poolse gemeente. De straten en pleinen droegen Poolse namen, er waren Poolse scholen en binnen een aantal maanden ontstond een bloeiend Pools cultureel leven met eigen theaters en een bioscoop.

Intussen begon de Poolse regering steeds meer druk te zetten op haar burgers in exile om terug te keren. Maar zij werd door hen niet vertrouwd. Nadat Groot-Brittannië de Poolse regering erkend had, begonnen ook de Britten druk uit te oefenen op hun vertrek en langzaamaan trokken steeds meer Polen weg uit Maczków. Niet naar Polen, zoals gewenst door de Poolse regering, maar naar andere, vrije westerse landen. 

In 1947 vertrokken de laatste Polen uit Maczków en werd het dorp teruggegeven aan zijn oorspronkelijke bewoners. Vanaf dat moment heette het weer Haren. De straten en pleinen kregen hun oorspronkelijke namen terug en alle sporen die duidden op de langdurige Poolse aanwezigheid werden gewist. 

Tot ergens in deze eeuw de leerlingen van het plaatselijke gymnasium zich gingen verdiepen in het oorlogsverleden van hun woonplaats. Sindsdien vinden regelmatig bijeenkomsten plaats met mensen die deze naoorlogse geschiedenis hebben meegemaakt. Ook in de media werd steeds meer aandacht besteed aan dit unieke verhaal. Uiteindelijk leidde dit alles tot de oprichting van een documentatiecentrum en museum over dit onderwerp in der Inselmühle in Haren. Maar het is alsof de Duvel ermee speelt en het op een akkoordje heeft gegooid met een aantal oude weigerachtige Harenaren: het documentatiecentrum is nog geen moment open geweest vanwege de Corona-lockdown. De opening had moeten plaatsvinden op 1 november 2020, maar is uitgesteld tot…..

Een uitgebreide beschrijving van deze geschiedenis inclusief foto’s en filmpjes rond dit thema zijn te vinden op de website:
Porta Polonica.de