Schokland – de Zuidpunt en de Zuidert

Schokland. Een voormalig eiland in de Zuiderzee, ontruimd in 1859 vanwege de voortdurende overstromingsdreiging en nu een eiland op het droge, omringd door agrarische landerijen in de Noordoostpolder. “Een omgekeerd Atlantis” heb ik het ooit horen noemen: de mooiste beschrijving ervan die ik heb gehoord. Een plek waar ik graag kom om een wandeling te maken, wat te fotograferen en te mijmeren bij de geschiedenis van het eiland. Want zelfs in prehistorische tijden, toen er van de Zuiderzee nog geen sprake was, werd dit deel van Nederland al bewoond.

De Zuidpunt
Ook wel de vuurplaat genoemd. Als je erin wilt geloven het deel van het eiland waar heksen rond de motketel dansten, een vertelling waarmee ik mijn blogseizoen in 2015 zo goed als begonnen ben. Een mooi gebied dus om de Noordoostpolder serie en het jaar ook -bijna -af te sluiten.

Op de Vuurplaat stond de vuurtoren, die ook na de ontruiming van Schokland in 1859 – op last van de overheid vanwege het voortdurende overstromingsgevaar – in werking bleef. De vuurtorenwachter die het licht brandend moest houden, Jacob van Eerden, was hierdoor nog de enige levende bewoner van Schokland. De arme man is daar op den duur volledig gek geworden van eenzaamheid en afgevoerd naar een tehuis in Kampen.

Naast de vuurtoren stond de eerste protestantse kerk op het eiland: de Ensener kerk. In de veertiende eeuw gebouwd, maar in de achttiende eeuw in verval geraakt, omdat er in de Middelbuurt een nieuwe protestantse kerk was gebouwd. Wat nog rest zijn de fundamenten en de begraafplaats daaronder. Laatste rustplaat ook van vele Schokkers, die daar in 2003 zijn hèrbegraven.  Een verhaal apart, dat ik eerder heb beschreven in mijn blog begraven op Schokland.

Als je vanaf de zuidpunt via de westkant van het eiland naar de noordelijker gelegen Middelbuurt loopt, zie je halverwege een aantal vermolmde houten palen uit de grond steken, omgeven door een aantal grote keien. Die palen waren tot begin 1800 deel van de zeewering, zoals ‘palendijken’ in veel Zuiderzeedorpen werden gebruikt. In Schokland kregen ze echter last van houtworm, die de hele zeewering aantastte. Vanaf 1800 werden de dijken dan ook verstevigd met stenen.

De Zuidert
Een blik vanaf de westkant van het eiland op het oostelijk gelegen Zuidert. Een uitzicht dat ongeveer de breedte van het voormalige eiland weergeeft. In de verte staat een Schokker huisje op een terp waar in 1855 nog veertien gezinnen woonden. Die moesten toen – reeds vier jaar voor de grote ontruiming – al wijken voor de steeds groter wordende dreiging van de zee. Het huisje dat er nu staat en de waterput zijn reconstructies.